Trwają prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (druk 2977). W dniu 25 stycznia 2023 roku miało miejsce pierwsze czytanie projektu.
Projekt ustawy przewiduje ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych w sytuacji dojścia do dziedziczenia zstępnych dziadków, którzy nie dożyli otwarcia spadku. Do spadku dojdą dzieci tych dziadków, czyli rodzeństwa rodziców spadkodawcy, oraz dzieci tego rodzeństwa, czyli rodzeństwa ciotecznego lub stryjecznego spadkodawcy. Wyłączeni od dziedziczenia zostaną natomiast dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsi krewni.
W tym celu zmianie ulegnie treść art. 934 k.c. W związku z powyższym §2 przepisu otrzyma brzmienie: jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Planowane jest również dodanie § 21 zgodnie, z którym jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadnie jego dzieciom w częściach równych. Nadto §3 przepisu otrzyma brzmienie następujące „W braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.”
Zgodnie z projektem ustawy do zachowania ustawowego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, określonego w art. 1015 § 1 k.c., będzie wystarczające złożenie przed jego upływem wniosku do sądu. W przypadku gdy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, w imieniu dziecka albo osoby pozostającej pod opieką, będzie wymagana zgoda sądu, bieg terminu będzie ulegał zawieszeniu na czas trwania postępowania w tym przedmiocie, co wynika wprost z projektowanego brzmienia art. 1015 i art. 1019 k.c.
Ustawodawca planuje wprowadzić regulację wyłączającą konieczność uzyskania w każdej sytuacji zezwolenia sądu na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, w postaci odrzucenia spadku przez rodzica w imieniu dziecka, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska. Zgoda taka nie będzie musiała być uzyskana gdy czynność będzie dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu w tym zakresie również przysługuje władza rodzicielska, albo będzie dokonywana wspólnie, a dziecko będzie powołane do dziedziczenia w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z rodziców. Zgoda sądu będzie jednak wymagana, jeśli inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmuje spadek. W związku z tym planowana jest zmiana art. 101 §3 i §4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Dodatkowo ustawodawca planuje wprowadzić zmiany w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z dodanym art. 6401 §1 k.p.c. zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, będzie wydawał sąd spadku. W przypadku złożenia wniosku o zezwolenie na dokonanie powyżej wskazanej czynności do sądu opiekuńczego, z chwilą wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, będzie ono przekazane do dalszego rozpoznania sądowi spadku.
Zmianie ulegnie również treść postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Zgodnie z dodanym art. 677 §11 k.p.c. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku powinno wymieniać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL, jeżeli został nadany, datę i miejsce zgonu albo znalezienia zwłok spadkodawcy oraz ostatnie miejsce jego zwykłego pobytu;
- wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł – ich imiona, nazwiska i imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę;
- tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku, a w razie dziedziczenia testamentowego – określenie formy testamentu oraz powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu;
- sposób przyjęcia spadku;
- spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim.
Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zastosowanie znajdą przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz kodeksu postępowania cywilnego, w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą.
Ustawa co do zasady wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.