2024-07-24
Prace nad nowelizacją Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego

Trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego  (numer wykazu UD30).

 

Projekt zawiera zmiany przepisów w zakresie prawa spadkowego. Ustawodawca zakłada w nich zawężenie katalogu przypadków, w których dopuszczalne będzie sporządzenie testamentu w formie ustnej. Ustawa wprowadzi także testament ustny audiowizualny, nieznany dotychczas prawu polskiemu, który będzie mógł zostać sporządzony w przypadku, gdy na skutek szczególnych i nagłych okoliczności, uzasadniających obawę rychłej śmierci, zachowanie zwykłej formy testamentu będzie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. W takim przypadku oświadczenie spadkodawcy obejmujące również podanie miejsca i daty jego sporządzenia oraz wskazanie okoliczności uzasadniających sporządzenie testamentu audiowizualnego będzie mogło zostać utrwalone za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk na trwałym nośniku informacji umożliwiającym ich odtworzenie.

 

Treść testamentu ustnego audiowizualnego będzie stwierdzana w ten sposób, że nośnik, na którym zarejestrowano oświadczenie spadkodawcy będzie musiał zostać przekazany do sądu spadku nie później niż w terminie miesiąca od chwili sporządzenia oświadczenia, a po śmierci spadkodawcy w terminie trzech miesięcy od tej chwili, zaś Sąd dokona oględzin nośnika i sporządzi protokół zawierający treść oświadczenia.

 

Projekt zakłada uchylenie przepisów o testamencie podróżnym i testamencie wojskowym w dotychczasowym ich brzmieniu i wprowadzi nową formę testamentu wojskowego, który będzie mógł zostać sporządzony w razie ogłoszenia mobilizacji, w czasie wojny lub w przebywania w niewoli. Testament wojskowy będzie mógł zostać sporządzony także w czasie użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa.

 

Projekt zakłada skrócenie okresu, po którym testament szczególny utraci moc z sześciu do trzech miesięcy, chyba, że spadkodawca umrze przed upływem tego terminu. Bieg terminu będzie ulegał zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie będzie miał możności sporządzenia testamentu zwykłego.

 

Ustawodawca planuje rozszerzyć katalog osób, które nie mogą być świadkami sporządzenia testamentu. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 957 § 1 k.c. świadkiem nie będą mogli być również krewni i powinowaci do czwartego stopnia – dotychczas zakaz obejmował wyłącznie krewnych i powinowatych do drugiego stopnia. Planowane jest również wprowadzenie zakazu bycia świadkiem testamentu dla osoby pozostającej we wspólnym pożyciu z osobami, które nie mogą być świadkiem testamentu.

 

Świadkiem nie będzie mogła być także osoba uprawniona do reprezentacji osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, a także wspólnik lub akcjonariusz takiej osoby lub jednostki, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.

 

Ustawodawca planuje również wprowadzenie do art. 957 k.c. paragrafu trzeciego zgodnie, z którym  powody wyłączenia, o których mowa w § 1, będą trwały także mimo ustania małżeństwa, orzeczenia separacji lub rozwiązania przysposobienia.

 

Spośród ważnych zmian zawartych w nowelizacji wskazać również należy na planowane zmiany związane z dodaniem art. 6692 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym Sąd uchyli prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jeżeli w odniesieniu do tego samego spadku zostało wcześniej wydane prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd będzie mógł także uchylić takie postanowienie również z urzędu.

 

Sądem właściwym w tym zakresie, będzie sąd, który orzekał jako sąd pierwszej instancji w postępowaniu, w którym wydano prawomocne postanowienie będące przedmiotem uchylenia.

 

Sąd wezwie do udziału w sprawie uczestników postępowania, w którym zapadło prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, w przedmiocie uchylenia którego będzie toczyło się postępowanie.

 

Przedmiotem kognicji będzie jedynie zbadanie faktu wydania kolejnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku co do tego samego spadku. Postanowienie będzie można wydać na posiedzeniu niejawnym i będzie ono zaskarżalne zażaleniem.

 

Przepisy dotyczące uchylenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku znajdą zastosowanie również do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.

 

Do testamentów sporządzonych przed dniem wejścia w życie ustawy zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe.

 

Ustawa przewiduje miesięczne vacatio legis.